عوامل استرس زا

عوامل استرس زا

استرس احساس فشاری است که به دنبال رویارویی با موانع و چالش ها در زندگیمان احساس می کنیم. البته تنها موانع و چالش ها نیستند که استرس زا هستند، بلکه بسیاری از تغییرات مثبت و منفی که در زندگیمان رخ می دهد، می توانند استرس تولید کنند، مانند: پرداخت مالیات، تصادف، پشت کنکور بودن، مهاجرت داوطلبانه، ازدواج و بارداری، ترفیع درجه و... عواملی که استرس ایجاد می کنند، عوامل استرس زا یا استرسور نامیده می شوند. که به دو دسته ی بزرگ عوامل استرس زای درونی و بیرونی تقسیم می شوند.

عوامل استرس زای بیرونی

کلیه ی تغییرات مثبت و منفی که در زندگی اتفاق می افتد، استرس زا هستند و عوامل استرس زای بیرونی نامیده می شوند. حتماً از خودتان می پرسید به چه دلیل تغییرات مثبت مانند ازدواج، بچه دار شدن و... استرس ایجاد می کنند. اتفاقات و رویدادهای مثبت به این دلیل استرس زا هستند که مستلزم سازگار شدن دوباره ی فرد با شرایط جدید می باشند و چنین چیزی انرژی زیادی می طلبد.
عوامل استرس زای بیرونی به شکل های گوناگونی دیده می شوند، اما همه ی آن ها را می توان در دو طبقه ی بزرگ تحت عنوان عوامل استرس زای عمده یا شدید و خفیف جای داد.

عوامل استرس زای عمده یا شدید:

عوامل استرس زای عمده به تغییرات مثبت و منفی عمده ای اطلاق می شوند که در زندگی فرد روی می دهند و فشار روانی شدیدی برای فرد به بار می آورد. مواردی از عوامل استرس زا عبارتند از:
مرگ یکی از اعضای خانواده، طلاق، زندانی شدن، از دست دادن شغل، بارداری ( خواسته یا ناخواسته ) ، بیماری خطرناک، مشکلات اداری با همکاران، شکست تحصیلی، درگیری در خانواده، کشمکش با همسر، فرار فرزند از منزل، ازدواج، بچه دار شدن، بازنشستگی، یائسگی، نخوردن غذای کافی برای مدت زمانی طولانی و خستگی بیش از اندازه بر اثر کار زیاد و...

عوامل استرس زای خفیف:

تنها اتفاقات بزرگ نیستند که استرس ایجاد می کنند، بلکه بسیاری از رویدادهای جزئی روزمره نیز می توانند استرس زا باشند. این اتفاقات جزئی مواردی هستند که ممکن است هر روز برایتان اتفاق بیفتد و شما به نوعی به آن ها عادت کرده باشید، اما این عوامل در درازمدت زیان بیشتری وارد می سازند. چون میزان استرس ایجاد شده توسط آنان در درازمدت به روی هم جمع شده و از نظر شدّت به عوامل استرس زای شدید می رسند. در زیر مواردی از اتفاقات جزئی زندگی که استرس زا هستند، فهرست شده اند:
مشکلات مالی جزئی، داشتن ماشین قراضه، زندگی در خانه ای کوچک، آب و هوای بد، داشتن فرزند زیاد، گیر کردن در ترافیک همه روزه، ایستادن
در صف به هر عنوانی و به صورت همه روزه، بی خوابی، کار در محیط نامناسب، سرما و گرمای زیاد و غیره.

عوامل استرس زای درونی

گاهی اوقات استرس از طرز تفکر فرد و خصوصیات شخصیتی او ناشی می شود مانند: کمال گرایی، سنخ شخصیتی الف، سبک زندگی ناسالم، تعارض های درونی و فقدان مهارت های مقابله ای. این موارد، عواملِ استرس زای درونی نامیده می شوند که عمده ترین آن ها عبارتند از:

تعارض های درونی:

درگیر بودن با تعارض های درونی، استرس ایجاد می کند. تعارض ها ممکن است ناشی از خواسته های مثبت باشند، مانند این که فرد بین انتخاب کردن دو خواسته ی مثبتِ رفتن به دانشگاه و ازدواج کردن مردد شود و نتواند درست تصمیم بگیرد که کدام یک از آن ها را برگزیند. یا وقتی امکان تحصیل در چند دانشگاه وجود داشته باشد، گزینش دانشگاه به صورت یک موقعیت تعارض انگیز درمی آید. در این حال گرچه شخص سرانجام به هدف خود می رسد، اما ضرورت انتخاب کردن می تواند تعارض ایجاد نماید.
تعارض های درونی ممکن است بین یک خواسته ی مثبت و یک خواسته ی منفی باشد. به طوری که به دست آوردن یکی از آن ها باعث از دست دادن دیگری می شود. این خود نیز برای فرد استرس زا می باشد. نمونه ای از آن
عبارتند از: تمایل به خوردن شیرینی و ترس از چاق شدن. گاه به جای آن که تعارض بین دو هدف بیرونی روی دهد، بین یک خواسته و ضوابط درونی فرد روی می دهد. برای مثال، تعارض بین خواسته های جنسی با ضوابطی که فرد برای رفتار جنسی صحیح در چارچوب شرع و قانون قائل است یا تعارض بین تمایل به پیشرفت با ضوابطی که انسان برای رفتار حاکی از همکاری و همیاری قائل است. این نوع تعارض ها در مقایسه با تعارض بین دو خواسته ی مثبت اغلب تنش و استرس زیادی تولید می کنند.
تعارض استرس زا ممکن است ناشی از دو خواسته ی منفی باشد. به طوری که فرد مجبور به انتخاب یکی از دو موقعیت ناخوشایند باشد، و هر انتخاب پیامدهای منفی به بار آورد. مانند: چتربازی که از سقوط از هواپیما وحشت دارد و در عین حال نمی خواهد به دلیل انجام ندادن آن نیز ترسو خطاب شود. یا پسربچه ای که باید تکالیف شبانه مربوط به مدرسه اش را انجام دهد و گرنه از والد یا والدین کتک خواهد خورد، یا خانمی که باید در شغل خاصی که دوست ندارد فعالیت کند وگرنه درآمدش را از دست می دهد.

انتخاب اهدافی فراتر از توانایی های خود:

برخی از افراد به دلیل عدم شناخت کافی از توانایی ها و نقاط ضعف خود به انتخاب اهدافی روی می آورند که رسیدن به آن برایشان دشوار است یا این که به رغم تلاش فراوان برای دستیابی به آن با شکست مواجه می شوند. چنین موقعیتی خود به عنوان منبعی برای تولید استرس به شمار می رود.

ویژگی های شخصیتی:

برخی ویژگی های شخصیتی مانند داشتن انتظارات بالا از خود برای انجام هر کاری به بهترین نحو، اشتباه نکردن،
کمال گرایی، رقابت با دیگران و سختگیری نسبت به خود می تواند فشار درونی زیادی ایجاد کند. به همین دلیل اغلب افراد کمال طلب در معرض افسردگی قرار دارند.

تحریف های شناختی:

تحریف شناختی فرایندی است که فرد بخشی از اطلاعات را نادیده می گیرد، بخشی را کمرنگ و بخش دیگر را پررنگ می کند. به این ترتیب به جای دستیابی به اطلاعات صحیح و کامل، به اطلاعات نادرست و اندکی دست می یابد.
زندگی طبیعی پر از استرس است و تجربه ی استرس اجتناب ناپذیر است. اما تحریف های شناختی می توانند فرد را بیش از پیش با استرس مواجه نمایند. برای مثال: کسانی که مشکلات را بزرگ می کنند و از آن فاجعه می سازند یا افرادی که با قانون « همه یا هیچ » با مسائل برخورد می کنند یا در رویارویی با مشکلات به جای اندیشیدن به راه حل، خود و دیگران را سرزنش می نمایند، مطمئناً استرس زیادی را تجربه می کنند.
از دیگر عوامل استرس زای درونی عوامل فیزیولوژیکی هستند. رشد سریع در دوره ی نوجوانی، یائسگی در زنان، بیماری، پیری، آسیب ها و صدمات وارده به بدن، عدم تحرک، تغذیه ی ناکافی و خواب نامنظم و ناکافی از جمله عوامل فیزیولوژیکی هستند که در ایجاد و تشدید استرس نقش دارند. بدیهی است رعایت رژیم غذایی مناسب، درمان آسیب ها و مقابله با عوارض جسمانی و روانی یائسگی و پیری در کاهش یا پیشگیری از استرس مفید است.